Erasmus op het Hofje
Bij de vele portretten in de regentenkamer hangt ook een portretje van Erasmus in de trant van Hans Holbein de jongere. Olie op paneel.
Portretten van historische figureren konden in de 17e eeuw op bestelling geleverd worden. Waarschijnlijk werd als voorbeeld een gravure van een bestaand werk van Holbein gebruikt.
Pieter Van Aerden heeft een portret van Erasmus besteld en bij zijn verzameling gehangen. Erasmus werd in Pieters tijd in heel de Republiek geëerd. Zijn beeld op het Grotekerkplein in Rotterdam was in 1622 het eerste bronzen standbeeld van ons land.
Waarom heeft Pieter van Aerden een portret van hem besteld? Vanwege zijn verdraagzaamheid, want daarom stond Erasmus bekend? De Republiek was in vergelijking met de haar omringende landen zeer verdraagzaam; een toevluchtsoord voor vervolgden.
Een andere reden om het portret aan te schaffen zou voor regent en lid van de heersende klasse Pieter van Aerden kunnen zijn, dat Erasmus een duidelijk beeld had hoe een vorst moest besturen. Hij schreef in 1516 een zgn. vorstenspiegel Institutio, waarin hij de net 16 jarige Karel V uitlegt hoe een christelijk vorst zich dient te gedragen. De kern van de zaak: christenen mogen andere christenen niet tiranniek besturen. In feite een vergoelijking van de pas veel later uitgebroken Opstand of Tachtigjarige oorlog( 1568-1648) Wij zingen nog steeds in het zesde couplet van ons volkslied “de tirannie verdrijven die mij mijn hart doorwondt.”
De collectie werd aangelegd in een periode dat de Republiek twee keer van machtsstructuur veranderde. Van een periode zonder stadhouder (1648-1672) naar een periode met een duidelijke politieke leider: stadhouder Willem III. Na zijn dood kreeg Holland weer een periode zonder stadhouder (1702-1747)
De boodschap van Erasmus was een kolfje naar de hand van oranjegezinde regenten, zoals Pieter van Aerden: wel een vorst, maar één die wil samenwerken en rechten geeft aan de toen bestaande elite, waar Pieter deel van uitmaakte.