Artikel verjaardag Maria Ponderus in historische rubriek AD

STRUINEN DOOR DE STREEK

Wekelijks struint verslaggever Levien Vermeer door de geschiedenis van deze streek. Regenten en bewoonsters vierden dat de stichteres van het Hofje van mevrouw Van Aerden 350 jaar geleden geboren is.

Feest voor bewoonsters op historisch Hofje

LEERDAM – ,,Het was een leuk feestje!” zegt Riet van Ooijen (84) terugkijkend op de recente viering van het 350-ste geboortejaar van Maria Ponderus (1672-1764), stichteres van het Hofje van mevrouw van Aerden. Als oudste bewoonster werd ze overladen met cadeaus door de regenten. Maria had in haar testament bepaald dat er een hofje moest worden opgericht met twaalf woonhuisjes, een vertrek voor de ‘binnenvader’, en een kamer voor de regenten. Daarin zou dan de kunstcollectie van haar reeds lang overleden man, Pieter van Aerden, een plaats kunnen krijgen. Het echtpaar woonde in Den Haag, maar na haar overlijden bleek dat een groot deel van haar naaste familie zich in Leerdam bevond. Na een tweejarig bouwproces werd het Hofje op de ruïne van een kasteel van de Heren van Arkel langs de Linge in 1772 voltooid. Traditiegetrouw kregen alle hofjesbewoonsters op de verjaardag van de stichteres een fles wijn en een ham, tarwebrood en turf. In plaats van de turf en ham werden er nu VVV-bonnen uitgedeeld.

Gewetensfunctie

Riet werd door de voormalige rentmeester Maarten Kruyswijk veelal gevraagd mee te beslissen over het toegangsbeleid. ,,Ja, dan was ik zijn ‘gewetensfunctie’” lacht ze, met  vijfentwintig jaar de langst wonende op het Hofje. ,,Het criterium is dat de dames ongetrouwd zijn, en een christelijke levensovertuiging hebben” weet ze. ,,Of in ieder geval respect daarvoor tonen” vult Jørgen Sørensen aan, voorzitter van de regenten. Riet wil nog wel even duidelijk maken wat zondagsrust betekent: ,,Er wordt dus ook geen was buiten gehangen.” De binnen- en Nutstuin zijn eveneens op zondag gesloten. Als regent moet je van onbesproken gedrag zijn, en in rechte lijn afstammen van de stichteres, anders kom je niet in aanmerking voor de functie. De Sørensens beschikken dan ook over genealogisch onderzoek, waaruit dat blijkt. In een notendop kun je zeggen dat de regenten het Hofje beheren en onderhouden.

Strijklicht

En uit het organogram wordt duidelijk wat deze taak omvat: leiding geven aan de bouwadviescommissie, de huismeester Hans Vlemminx, het secretariaat, de coördinators van het museum, de schoolprojecten, de tuin en de winkel, diverse financieel deskundigen, de makelaar, monumentenzorg en de beveiliging. ,,We vergaderen iedere veertien dagen om alles af te stemmen met elkaar” legt Sørensen uit. ,,Toen we hier net geïnstalleerd waren en het zonlicht streek zo zacht langs de eeuwenoude schilderijen in de Regentenkamer, zeiden we tegen elkaar: het is toch wel indrukwekkend dat we in deze ambiance mogen vergaderen; in een tweehonderdvijftig jaar oud gebouw met een driehonderdvijftig jaar oude schilderijencollectie.” Die collectie werd in de Nederlandsche Spectator van 1879 een ‘Verborgen schat’ genoemd. Sørensen wijst op het schilderij ‘Stilleven met roemer’ van Pieter Claesz  uit 1642. Op een kastje er naast staan een drietal zeer smaakvolle roemers, die het schilderij nog meer tot leven brengen. Het merendeel van de in totaal 42 oude meesters hangt in de Regentenkamer die bij vertrek van de regenten hermetisch op slot gaat. In 2020 is het schilderij ‘Twee lachende jongens’ van Frans Hals (waarde 15 miljoen) namelijk voor de derde keer in 25 jaar gestolen en nog steeds niet boven water.

Mannelijk bezoek niet toegestaan

Na het overlijden van Kruyswijk begin 2021, namen de neven Ronald en Jørgen Sørensen en Hans Kabel het regentschap over. Het Hofje was geen onbekende plek voor de Sørensens, want hun overgrootmoeder heeft er dertig jaar gewoond, in het meest noordoostelijke huisje. ,,Het was de grootmoeder van mijn vader” vertelt Jørgen, en vervolgt: ,,hij kwam uit een gezin van negen, en de kinderen gingen in weekends en vakanties vaak bij ‘opoe Leerdam’ logeren.” Soms werd daar creatief mee omgegaan, zegt hij met een knipoog. ,,Omdat mannelijk bezoek na tien uur ’s avonds niet toegestaan was, hebben ze een logerende oom van mij, die toen overigens nog een peuter was, een rokje aangetrokken.” Het beleid is niet zo strikt meer, constateert hij. ,,We komen echt niet controleren of de jongere meiden weleens een vriend binnenlaten, maar permanent samenwonen kan hier niet.” Riet woont er nog steeds iedere dag met plezier, zegt ze. ,,Ik kan goed met alle dames overweg, ook al zijn de meesten jonger dan ik. Ik heb altijd in het verenigingsleven gezeten, dan ga je ook met allerlei mensen om.” Jørgen grapt tegen Riet: ,,Mijn overgrootmoeder vertrok uit het Hofje op haar 92^ste, als jij je best doet haal je opoe nog in!” Hij plukt een narcis in de Nutstuin en overhandigt die aan haar. Een koerende duif stemt in met dit galante gebaar. Meer informatie: www.hofjevanaerden.nl

Tips voor deze rubriek zijn welkom. Mail naar rl.redactie@ad.nl

Actuele foto ©Cor de Kock: Regent Jørgen Sørensen biedt oudste bewoonster Riet van Ooijen een narcis aan uit de Nutstuin van het Hofje